Powrót do strony głónej

             English version of website

 
 

   o autorze słów kilka...
   Tablica chronologiczna - prehistoria
   Linie czasu
   Literatura przedmiotu i źródła
   Tablice genealogiczne
   Grobowce staroegipskie
   Kompletna lista piramid
   Mapa Egiptu
   Indeks postaci
   Spis treści witryny  
  szukaj na stronach:
 

Piramida Baka w Zawijet el-Arjan
bA-kA-ra(u) , sbA-...(b)

Północna Piramida, znana również jako Piramida Baki lub Piramida Bicherisa to ogromna, niedokończona piramida w Zawijet el-Arjan. Budowla datowan jest na początek lub środek IV dynastii. Brak całkowitej pewności co do tego, czy budowę piramidy rozpoczęto na polecenie króla Baki (Bicherisa). Piramida znajduje się w północnej części Zawijet el-Arjan, ok. 8 km na południowy-zachód od Gizy.

Pierwsze
badania przeprowadziła w 1842 i 1846 ekspedycja pod kierownictwem Karla Richarda Lepsiusa, który skatalogował piramidę na swojej liście pod numerem XII. W latach 1905-12 szyb piramidy został dokładniej zbadany i oczyszczony z piasku i gruzu pokrywającego cały teren przez włoskiego archeologa Alessandro Barsantiego, który niestety zmarł w 1917 roku. W 1954 ruiny piramidy i okoliczny krajobraz posłużyły jako tło hollywoodzkiej superprodukcji Ziemia faraonów, w reżyserii Howarda Hawks'a.

Od 1964 piramida leży w obrębie terenów zajmowanych przez wojsko.
Wykopaliska nie są dozwolone a przy nekropoli przebudowywane są wojskowe bungalowy i szyb grobowy piramidy wykorzystywano jako lokalne wysypisko. Zatem dzisiejszy stan pozostałości piramidy jest wręcz katastrofalny.


niedokończony szyb

komora grobowa z owalnym sarkofagiem (fotografia z 1905)
Niemal nic nie wiadomo o nadbudowie piramidy. Ukończono jedynie kwadratową podstawę, wykutą w litej skale. Mierzy ona 200 x 200 m, i ukazuje ślady otaczającego ją przyziemia, zachowane do pokrycia kamieniem wapiennym. Jeśli nachylenie ścian zaplanowano na 52°, jak w piramidzie Chufu, budowla osiągnęłaby wysokość zbliżoną do wysokości piramidy Chafre. Jednak trudno zrekonstruować dokładne wymiary i planowane nachylenie ścian, gdyż nie zachowały się nawet fragmenty okładziny piramidy.

Podbudowa składa się z szybu grobowego w kształcie litery T, przechodzącego z północy w kierunku południowym i komory grobowej usytuowanej na linii wschód-zachód. Szyb pozbawiony jest sklepienia i wydaje się prawdopodobne, że nigdy go nie było. Strome schody prowadzą w dół do komory grobowej, w połowie swej długości schody są przerywane przez poziome wypłaszczenie nieznanego przeznaczenia. Komora grobowa nie została oczywiście nigdy wykończona, ściany szybu były gładkie, choć nigdy nie obłożono ich kamieniem.  Jedynie posadzka komory grobowej została wykończona i pokryta masywnymi blokami granitowymi, o długości 4,5 m, szerokości 2,5 m i masie do 9 ton każdy. W pobliżu zachodniego końca komory znaleziono nieżuty sarkofag. Ma on owalny kształt i został osadzony w jednym z bloków podłogowych. Wydaje się oczywiste, że sarkofag został przywieziony do komory podczas budowy fundamentów, ponieważ był zbyt duży, aby zmieścić się w korytarzu. Sarkofag ma 3,15 m długości, 2,22 m szerokości i 1,50 m wysokości. Owalne wieko sarkofagu znaleziono in situ. Według Barsantiego, wewnątrz sarkofagu były widoczne ślady pochówku, ale niestety nigdy nie zostały dokładnie zbadane i dziś są one bezpowrotnie utracone. Ponadto Barsanti twierdzi, że znalazł uszkodzoną tabliczkę z imieniem króla Dżedefre.

Kompleks grobowy o rozmiarach 465 x 420 m w swojej strukturze jest bardzo podobny do kompleksu Dżedefre. Ponieważ zaledwie rozpoczęto budowę pierwszej warstwy piramidy, reszta kompleksu grobowego również pozostała niedokończona. Nie ma żadnych śladów świątyni grobowej, rampy, dolnej świątyni bądź też innych kultowych budynków.

Wśród badaczy trwa dyskusja nad datacją budowli. Wskazują oni na kilka graffiti, wykonane czarnym tuszem, które zostały znalezione w komorze grobowej i wzdłuż szybu. Przedstawiają one różne nazwy załóg robotniczych i nazwy planowanych nekropoli: Seba[-weref]-Ka ? ([Wielki] Gwiazda-Ka ?). Wzmiankowane jest też dwukrotnie imię królewskie Nebkare (Pan Ka Re). Być może, chodzi tu o imię nieznanego władcy lub następcy tronu. Dodatkowo napis wzmiankuje ewentualne imię złotego horusa: Neb-Hedżet-Nebu (Pan Złotej Korony). Część egiptologów jest zdania, że chodzi to o horusowe imię króla Huni.

Jednak głównym problemem wydaje się poprawne odczytanie imienia w kartuszu znalezionego wśród sześciu napisów atramentowych. Podczas gdy drugi hieroglif jest bez wątpienia symbolem Ka, to poprzedzający go znak jest nieczytelny. Niestety odręczny rysunek wykonany przez Alessandro Barsantiego jest niedopracowany, tak że znak ten pozostaje nieczytelny. Znani egiptolodzy rozmaicie odczytują ów kartusz. Kurt Sethe: Nebką (Jego Ka Jest Panem), Jean-Philippe Lauer: Bik-Ka (Jego Ka Jest Boskie), Peter Kaplony: Schen-Ka (Jego Ka Jest Mocne) oraz Gaston Maspero: Nefer-Ka (Jego Ka Jest Piękne). Wolfhart Westendorf jest nawet zdania że dyskusyjny znak przedstawia żyrafę, zwierzę, które było postrzegane jako mądre i posiadające magiczną moc.

Jürgen von Beckerath i George Reisner uważają, że piramida została zaplanowana jako grób następcy tronu imieniem Baka, syna króla Dżedefre, a imię składa się z hieroglifów przedstawiających barana i znak Ka. Beckerath zakłada, że ​​Baka zmienił nazwisko na Bakare (Dusza i Ka Ra), po objęciu tronu​​, jednak wkrótce po tym zmarł niespodziewanie, pozostawiając niedokończony szyb grobowy. Zatem Beckerath i Reisner odczytują sporne imię jako Ba-Ka (Ka Jest Jego Duszą). Aidan Dodson widzi siedzącą postać zwierzęcia setowego, odczytując Set-Ka (Set Jest Moim Ka). Uważa on, że piramida została zaplanowana jako grób księcia Setka, innego syna króla Dżedefre. Dodson wątpi czy imię należy odczytywać Bakare, uzasadniając to brakiem w kartuszu znaku słońca. Obie teorie, umiejscawiają datę budowy na IV dynastię. Wreszcie Beckerath, Reisner i Dodson odnoszą się do elementów architektonicznych szybu grobowego: wykorzystanie w ten sposób ciosanych i w tym rozmiarze granitowych bloków w posadzce stosowano nie wcześniej niż u króla Chufu i według Barsantiego, fragmenty podobnego sarkofagu w owalnym kształcie znaleziono w ruinach piramidy Dżedefre. Ponadto wskazywać ma na to to tabliczka z imieniem Dżedefre rzekomo znalezione przez Barsantiego na schodach.

Kurt Sethe, Nabil Swelim i Wolfgang Helck wykorzystując wcześniejsze argumenty, umieszczają czas budowy szybu grobowego na późną III dynastię. Wskazują oni że, ogólnie rzecz biorąc, korzystanie z ciosanego granitu jako wykładziny w grobowcach królewskich było tradycją od czasów panowania króla Chasechemui, ostatniego faraona II dynastii. Ponadto budowę szybów grobowych pod piramidą stosowano w czasach III a nie IV dynastii. Lokalizacja północ-południe kompleksu była również stosowana w okresie III dynastii. Dodatkowo Wolfgang Helck i Eberhard Otto podkreślają, że podobieństwo pomiędzy piramidami Baka i  Dżedefre może być wprawdzie uderzające, lecz konstrukcja piramidy Dżedefre była także nietypowa dla okresu IV dynastii. Tak więc, argumentacja o wzorowaniu się budowniczych piramidy Baki na grobowcu króla Dżedefre jest niewystarczająca. I wreszcie, obaj egiptolodzy podważają informacje Barsantiego dotyczące pomiaru podstawy piramidy. Uważają oni, że piramida nie była tak duża jak twierdzili niegdyś Lepsius i Barsanti. Wątpią też w prawdziwość stwierdzenia Barsantiego o znalezieniu tabliczki z imieniem Dżedefre, gdyż nigdy ten zabytek nie został przedstawiony.

Copyright © 2000-2023 Dariusz Sitek, Czestochowa - Chicago - Ann Arbor